Portret Episkopa Artemija
Ulje na platnu, 90 x 120 cm Narudžbina za spomen-sobu, muzej u Beogradu
Ova slika prikazuje pokojnog episkopa Artemija (1935–2020), jednog od najistaknutijih i najviše diskutovanih jerarha Srpske pravoslavne crkve u novijoj istoriji. Nastala je tehnikom starih majstora u ulju na platnu, i izražava duboko poštovanje prema svetoj umetnosti, istorijskim metodama i duhovnoj težini samog subjekta.
Portret episkopa Artemija
Kompozicija je ozbiljna i frontalna, sa tamnom, svedenom pozadinom koja ističe svetlosno prisustvo episkopa. Posebna pažnja posvećena je ruci i arhijerejskom štapu — simbolima pastirske vlasti, kao i bogato ukrašenom panagiji i pektoralnom krstu, koji predstavljaju njegovu episkopsku čast i duhovnu misiju. Njegovo lice prenosi ravnotežu blagosti i čvrstine — osobina koje su definisale njegov monaški i episkopski život dug više decenija.
Episkop Artemije bio je poznat po nepokolebljivoj odbrani tradicionalnih pravoslavnih vrednosti i snažnom glasu u očuvanju vere tokom burnih vremena na Kosovu i Metohiji. Duhovni sin oca Justina Popovića, ostao je veran nasleđu srpskih svetitelja i podvižnika. Na ovom portretu, on nije prikazan samo fizički, već prizvan duhovno — kao postojani pastir, svedok Istine i čovek čiji je podvižnički put ostavio trajan pečat na savremeni crkveni život u Srbiji.
O TEHNICI I PIGMENTIMA
Ovaj portret je izrađen uljem na platnu, korišćenjem višeslojne tehnike starih majstora, karakteristične za flamansku i italijansku školu od renesanse do baroka. Proces podrazumeva građenje slike kroz prozirne i poluprozirne slojeve, čime se omogućava svetlosti da se odbija i prelama kroz površinu slike, stvarajući osećaj dubine i unutrašnjeg sjaja koji nije moguć kod savremenih tehnika direktnog slikanja.
Kao osnova korišćena je grisaj podslika — monohromatska početna faza, najčešće u neutralnim sivim ili toplim braon tonovima, koja omogućava preciznu kontrolu svetlosti i senke pre nego što se uvede boja. Preko te osnove nanesene su glazure — prozirni pigmenti suspendovani u prirodnim uljima, naročito u hladno ceđenom lanenom ulju, u sukcesivnim slojevima.
Korišćeni istorijski pigmenti uključuju:
-
Bone black (crna od kostiju) – pigment na bazi ugljenika dobijen paljenjem životinjskih kostiju u sredini sa smanjenim kiseonikom. Daje bogatu, duboku crnu boju i korišćen je za senke, nabore odežde i mesta koja zahtevaju tonalnu neutralnost.
-
Olovna bela – najcenjeniji beli pigment klasičnog slikarstva. Za razliku od savremene titanijumske bele, olovna bela ima suptilnu providnost i reaktivna je na svetlost, omogućavajući podslikavanju da "diše" kroz gornje slojeve. Korišćena je za oblikovanje svetlih mesta na licu, rukama i bradi.
-
Olovno-kositarno žuta (lead-tin yellow) – topli, sjajni žuti pigment koji prethodi kadmijumskim bojama. U ovoj slici je korišćen za modelovanje topline kože i za osvetljavanje krsta i panagije. Njegova postojanost ga čini idealnim za glaziranje i slojevito slikanje.
-
Smalt – istorijski plavi pigment napravljen od usitnjenog stakla koje sadrži kobalt. Iako manje intenzivan od ultramarina, smalt daje nežan plavi ton za hladne senke, i ovde je korišćen za modulaciju brade i suptilne refleksije na odeždi.
Svaki sloj boje zahtevao je duge periode sušenja, često u trajanju od nekoliko nedelja, kako bi se osigurala optička celovitost i postojanost svakog sloja. Slikanje je završeno nizom glazura — mešavina ulja i minimalne količine pigmenta — kojima su postignuti glatki tonalni prelazi i gotovo eterealni kvalitet površine.
Završna površina zapečaćena je prirodnim damar ili mastiks lakom, koji pojačava kontrast i dubinu, uz mogućnost reverzibilnosti radi buduće konzervacije.
